zondag 21 februari 2016

De Hype Cycle van journalistieke innovatie


Inleiding t.g.v. de lustrumconferentie van de Master Journalistiek van de UvA op 19 februari 2016. 

Peter Vasterman

In 1993 was internet een knipperende Unix cursor, waar je allerlei ingewikkelde commando’s op los moest laten. Daarna kwam Gopher, en in 1995 het World Wide Web. In 1996, nu precies twintig jaar geleden gaf ik samen met Francisco van Jole een presentatie in De Balie over de betekenis van internet voor een zaal vol journalisten. (ik demonstreerde de zoekmachine, nieuwsgroepen en de website van CNN). Toen hadden we al een discussie over de al dan niet negatieve gevolgen voor de journalistiek.

Daarna ging het hard, met het WWW en de vele nieuwe toepassingen, de website, email, weblogs, user generated content, Web 2.0, en de sociale media: Facebook, Instagram, Pinterest, Whatsapp en Twitter. En niet te vergeten de ipad, de smartphone en de vele apps. In de tussentijd stortte de –betaalde- journalistiek behoorlijk in; dalende oplagecijfers, dalende advertentie inkomsten en de opmars van gratis nieuws op de app.

Er is in de afgelopen twintig jaar heel wat af gediscussieerd over de toekomst van de journalistiek en wat de klassieke journalistiek, in de VS legacy journalism genoemd, zou moeten doen in het digitale tijdperk. Een telkens terugkerend mantra daarin is de stelling dat de journalistiek, en met name de dagbladsector een conservatief bolwerk is dat niet of veel te laat reageert op nieuwe digitale ontwikkelingen, waardoor de boot voortdurend wordt gemist. En als er wel iets werd ondernomen, heette het “een defensieve innovatie.”

Mijn stelling hier vandaag is tegenovergesteld: de journalistiek heeft juist voortdurend –als verblinde angsthazen-  te veel de oren laten hangen naar de fraaie, onweerstaanbare verhalen van de nieuwlichters met hun digitale kastelen in the cloud. En soms met rampzalige gevolgen, honderden miljoenen zijn door verkeerde investeringen, mislukte lanceringen en zinloze overnames in rook opgegaan. Het kan toch geen toeval zijn dat zo’n beetje de hele dagbladsector, uitgezonderd TMG van de Telegraaf in handen is van relatief bescheiden Belgische krantenuitgevers? Overgenomen uit de leeggezogen boedel van private equity ‘sprinkhanen’ zoals Apax en Mecom. Dat zagen we in 1996 niet aankomen.